historie

Pandemien skulle brukast til å skriva vitskapelege artiklar. Men så vart førsteamanuensis Pål Berg Svenungsen beden om å henta barndommens legoklossar.

Bildet viser en voksen mann med briller som bygger med legoklosser
Eg har kjøpt meg eit sånt lys som dei som skal selja noko har, seier Pål Berg Svenungsen. Mange av bakgrunnane på bileta av dei historiske legohendingane er rett og slett henta frå PC-en hans.

Historikaren formidlar historie gjennom lego

Hilde Kristin Strand
Tekst:
Publisert

Sogndal (Khrono): Det går føre seg slag i Sogndal. Ei lang rekkje av menn, med våpen, er klare til dyst.

Men. Nei. Dei er ikkje ekte. Å framstilla historiske hendingar i lego er rett og slett både ein hobby og eit formidlingsprosjekt for førsteamanuensis Pål Berg Svenungsen.

38-åringen hadde lego som barn. Og det var denne legoen som vart utgangspunkt for heile prosjektet.

Harald Hardråde reiste austover og deltok på fyrst Jaroslav si side i Kyiv. Ifølgje skaldedikt var han blant dei som leia an mot polakkane, medan andre kjelder ikkje seier noko om dette, skriv Pål Berg Svenungsen i Instagram-posten om dette slaget i 1031.

Kongar og borger

Om ein spolar fire år tilbake i tid kjem ein til. Nettopp, ja. Pandemien. Svenungsen hadde eigentleg tenkt at han skulle nytta tida til å skriva vitskapelege artiklar og slikt.

— Men så ringte muttern.

Mor til Svenungsen hadde, som så mange andre, funne ut at pandemien var tida for å pussa opp huset. Og no var det rett og slett noko lego som var i vegen. Kunne sonen tenkja seg å henta denne?

Same Harald Hardråde sette fyr på den danske byen Hedeby, danskane sin viktigaste handelsby, i 1049. Han prøvde å få makta over Danmark tilbake til norskekongen Magnus 1.

Med vestover frå Telemark vart difor ei original legoborg og ei sjørøvarskute, begge frå tidleg 1990-tal. I seinare tid har Lego gitt ut ei ny borg og ein vikinglandsby.

— Det er dei som var barn i legokatalogane frå 1980-talet som no kjøper desse, seier Svenungsen og humrar.

Men i staden for å berre byggja lego, fann historikaren ut at han kunne bruka interessa til noko fagleg: Han byggjer opp historiske hendingar, så nøyaktig som mogleg.

— No har eg laga ein modell av korleis det kan ha sett ut då landslova vart laga, seier Svenungsen, og viser fram ei del av ei borg. Han skal nemleg ha eit føredrag på det lokale biblioteket, og då tek han med seg lego.

Inni borga er det ein del figurar, ein av dei med ein slags papirrull i handa.

— Det ser ut som Håkonshallen i Bergen?

— Ja! Det skal vera kjellaren i Håkonshallen.

Mannen med papira er sjølvsagt kong Magnus Lagabøte. Men det er ikkje papir med lover, det er strengt teke ein rekvisitt henta frå Lego Castle frå tidleg 1990-tal.

Bildet viser en modell av Håkonshallen, i lego
Magnus Lagabøte var konge og i førarsetet då Noreg fekk landslova i 1274. Her har Pål Berg Svenungsen laga ein kopi av kjellaren av Håkonshallen. Hallen var første gong brukt då nettopp Magnus Lagabøte gifta seg i 1261.

Rett modell av vikinghjelm

Det er nemleg ikkje så lett å finna dei korrekte effektane når ein skal laga historiske slag. I hylla på det som skulle vera eit gjesterom og kontor, står det legofigurar på rekkje og rad. Det er det som er til overs. Svenungsen har nemleg kjøpt mange, mange av dei små posane med enkeltfigurar i håp om å finna noko han treng.

— Det har vore ein del bomkjøp, seier han.

Men etter kvart har det vorte mogleg å kjøpa falsk lego, særleg frå Kina, med delar som passar til førsteamanuensen sine prosjekt. Det finst òg ein nettbutikk der det er mogleg å kjøpa enkeltdelar.

— Kjærasten min er litt sur. Ho er glad i Harry Potter og meiner eg har øydelagt nokre sett, fordi eg har tatt dei delane eg treng.

— Kor historisk korrekt er det du lagar i lego?

— Så historisk korrekt som lego eller falsk lego tillèt, seier Svenungsen.

— Ein trur at ein har funne mange originale vikinghjelmar i Noreg. Men forskarar har faktisk berre funne ein heil, den såkalla Gjermundbu-hjelmen. Og det er ein modell av den lego har laga!

Bildet viser to legofigurer og et høgt tre
Nei, norske vikingar hadde ikkje horn på hjelmen, slik ein kan tru når ein ser norske fotballtilhengjarar. Denne legofiguren har ein modell av den såkalla Gjermundbu-hjelmen, den einaste heile norske vikinghjelmen som er funnen.

Nyttar i undervisninga

Historikaren tek altså gjerne med seg ein legomodell når han skal halda føredrag. Han nyttar òg tidvis legomodellar i undervisninga. Årseininga i historie ved Høgskulen på Vestlandet er heildigital. I tillegg til vanlege førelesingar legg Svenungsen opp til nokre studentaktive økter.

Det tok ei stund før kjærasten til Pål Berg Svenungsen forstod at vegen han føreslo frå vest til aust ikkje var den kjappaste, men han ville innom ei stavkyrkje eller to. Her er ein tidsriktig legomann plassert utanfor Hopperstad stavkyrkje. Kjeldene seier at kyrkja er bygd før 1340.

— Eg tenkjer at det er lettare for studentane å stilla spørsmål dersom førelesaren faktisk slenger på ein slide eller to med lego, seier han.

Men elles er det stort sett på Instagram han formidlar historisk lego. Under den opne profilen The Lego Medivalist (@the_lego_medivalist) viser han både hendingar og enkeltpersonar.

— Eg tek med nokre aspekt frå forskinga, seier Svenungsen, som har korstog og mellomalder som nokre av sine forskingsområde.

Han fortel at han byrja med kongerekka, frå Harald Hårfagre og fram til Harald Hardråde i 1066. Han har òg laga ein adventskalender med kongar, og deretter ein med historiske dronningar.

— Korleis fekk du det til?

— Det finst jo ein del Disney-prinsesser i lego, som kjem med kjole. Elles har kapper frå rumpeldunk i Harry Potter vore redninga til mellom anna korstoga.

NRK har òg fortalt om Pål Berg Svenungsen.

Gåve frå Pål til Pål

Bildet viser en liten skuffe med legodeler
I eit sirlig system finst det ein treng av delar. Mat, reiskapar, dyr — eller hovud, som ligg i ei anna skuff.

Den store sjørøvarinstallasjonen som står oppå ei hylle, var 35-årsgåve til Pål — frå Pål. Han fortel at han har kjøpt lego i gåve til nieser og nevøar opp gjennom åra, men no har dei byrja å verta så store at det ikkje er like spanande lenger.

— Får dei leika med legoen din når dei kjem på besøk?

— Ja … Men det du ser her, er legoen til eit einebarn. Det var difor alle delane framleis var der.

I gangen står Darth Vader sitt hovud, og i stova ei Harry Potter-borg. Det går litt pengar, innrømmer Pål Svenungsen.

— Dersom eg ymtar frampå til kjærasten min om at eg synest det har kome litt vel mange nye vesker og sko inn i heimen, får eg kjapt svar. Var det ikkje du som betalte tusen kroner for tre legofigurar, spør ho då.

Bildet viser to sjørøverskuter i lego
Skuta til venstre er det nok mange barn av 1990-talet som kjem til å kjenna att. Til høgre nyare sjørøvarlego. Her er det, som ein ser, rigga til kamp.
nyheter middelalderen sogndal lego høgskulen på vestlandet historie pål berg svenungsen

Kortnytt

  • Vil ha sjukepleie frå hausten 2025

    Hilde Kristin Strand

    Styret ved Høgskulen i Volda vedtok 11. desember at dei ønskjer oppstart av sjukepleieutdanning frå august 2025. I vedtaket heiter det at ein går vidare med planane, men at ein i januar både skal handsama søknad om akkreditering og få ei sak om finansieringsplan.

    Som Khrono har skrive, var både rektor og høgskuledirektør uroa for at prosessen går for fort. I styremøtet understreka begge at dei meiner at det er viktig at ein likevel satsar på august 2025. Dette var styret, etter ein lang debatt, samde om. Det var spørsmål knytt til finansiering og særleg til flytting av studieplassar, som gjorde at styret hadde ein del spørsmål. Høgskulen har ikkje fått eigne studieplassar frå Kunnskapsdepartementet til sjukepleie- og etterkvart vernepleieutdanning, så ein må sjølve finna rom for dette. Det er i første omgang snakk om tjue studieplassar i sjukepleie, i eit deltidsløp.

    — Det er eit sterkt ønske om og stor entusiasme kring, desse studieplassane i samfunnet rundt oss. Me vil få eit forklaringsproblem dersom me utset oppstart, sa Jorunn Sem Fure.

    Ho er dekan ved Avdeling for samfunnsfag og historie, som er dei som skal husa ei eventuell helseutdanning.

    Fure sa i si orientering at både øvingslab og avtalar om praksisplassar er godt i rute.

  • SiN har fått nytt styre

    Joar Hystad

    Stipendiatorganisasjonene i Norge (SiN) har fått nytt styre, som skal tiltre 1. januar 2025.

    Det fremkommer i en pressemelding.

    Karl Henrik Storhaug Reinås ved Institutt for pedagogikk ved Universitetet i Oslo er valgt som ny leder, og overtar dermed roret etter Ingvild Bergom Lunde.

    Resten av det nye styret ser slik ut:

    • Nestleder: Claire Degail, TODOS
    • Myndighetsansvarlig: Kamil Piotr Szura, UiSDc
    • Kommunikasjonsansvarlig: Davit Gigilashvili, DION
    • Økonomiansvarlig: Fei Song, DION
    • EuroDoc Liaison officer: Naheeda Hamza, UiODoc

    Med fornyet fokus fortsetter SiN å fremme interessene til midlertidige vitenskapelige ansatte i Norge, skriver organisasjonen i en pressmelding.

    Ingvild Bergom Lunde er strålende fornøy med at det er nettopp Karl Henrik Storhaug Reinås som overtar stafettpinnen etter henne.

    — Karl Henrik har politisk erfaring og teft, og forstår også viktigheten av å bygge gode relasjoner med medlemsorganisasjonene, melder den avtroppende lederen.

    Her er det nye styret i Stipendiatorganisasjonene i Norge.

  • 34-åring blir NHH-professor

    Elise Lystad

    Ingar Kyrkjebø Haaland (34) blir professor ved NHH, melder høgskolen.

    — Fantastisk gøy. Jeg har jobbet med kolleger i en helt fantastisk forskergruppe på Fair. Og det skal jeg fortsette med. Ingenting stopper opp når du blir professor. Tvert imot. Jeg har mange nye prosjekter som er i gang, sier Haaland.

    Den ferske professoren leverte doktorgraden sin for fem år siden ved NHH, og har siden 2022 jobbet ved NHH. Han er del av forskergruppen Fair ved Institutt for samfunnsøkonomi.

    — Vi har hatt den store gleden av å samarbeide med Ingar siden vi møtte han som student i bachelorkurset økonomi og psykologi for mer enn ti år siden, og er utrolig imponerte over alt han har fått til. Hans forskning er banebrytende for å forstå den økende polariseringen i samfunnet, professor Bertil Tungodden ved Fair.

    I 2023 fikk Haaland 8 millioner kroner fra Forskningsrådet som et av årets unge forskningstalenter. Han ble nylig intervjuet i Khrono og ga sine råd om hvordan man bør bruke ChatGPT.

    Ingar Haaland syns det er fantastisk å bli professor. Tidligere i år ga han Khrono sine tips til god bruk av ChatGPT.

  • Ny direktør ved Arkeologisk museum

    Elise Lystad

    Universitetet i Stavanger (UiS) har ansatt Kristin Armstrong-Oma som ny museumsdirektør ved Arkeologisk museum. hun tiltrer 17. mars 2025.

    — Jeg gleder meg stort til å gå løs på oppgaven. Særlig fordi jeg får med meg et lag med eksepsjonelt flinke folk, blant annet forskere i verdensklasse, sier Armstrong-Oma i en pressemelding.

    Armstrong-Oma er professor i arkeologi og blir den første kvinnelige direktøren på museet siden det åpnet i 1975. Hun har ambisjoner om at museet skal levere høy kvalitet og være relevant for samfunnet rundt oss. Hun har jobbet ved Arkeologisk museum siden 2013.

    — Vi gleder oss til å få Kristin Armstrong-Oma med på laget. Arkeologisk museum skal være en samfunnsaktuell arena, og jeg er sikker på at Armstrong-Oma kommer til å ivareta dette på best mulig måte, sier Mohn.

  • Fastrentene på studielånet går opp

    Elise Lystad

    Fastrentene hos Lånekassen stiger fra 1. januar.

    Dette er fastrentene som gjelder fra 1. januar:

    • 3 års bindingstid: 4,717 prosent (opp med 0,346 prosentpoeng)
    • 5 års bindingstid: 4,611 prosent (opp med 0,403 prosentpoeng)
    • 10 års bindingstid: 4,583 prosent opp med 0,308 prosentpoeng)

    Flytende rente fra nyttår vil være på 5,214 prosent.

    Nye tilbakebetalere får automatisk flytende rente, de som vil ha fastrente må må søke. Det kan gjøres mellom 10.-17.desember for å få den nye fastrenten fra 1. januar. Det er 812.000 personer som betaler tilbake lån til Lånekassen.

  • Sa opp — fikk 4 millioner kroner med seg ut døren

    Joar Hystad

    I oktober 2023 sa rektor ved University of Leeds, Simone Buitendijk (66), opp stillingen sin og forlot universitetet med umiddelbar virkning.

    Med seg ut dørene fikk hun en ekstra kompensasjon på 4 millioner kroner, skriver Times Higher Education (THE).

    I Storbritannia lønnes ledere oftest per studieår, så for studieåret 2023—2024 mottok Buitendijk godt over 6 millioner kroner, selv om hun kun jobbet tre måneder i starten av studieåret.

    Universitys of Leeds' regnskap viser at den tidligere rektoren fikk 2 millioner i ordinær lønn, 2,5 millioner kroner i kontraktfestet sluttpakke og 1,6 millioner kroner som følge av tap av verv, skriver THE, som omtaler den totale utbetalingen som en av de største kjente sluttpakkene i britisk universitets- og høgskolesektor de siste årene.

    Simone Buitendijk har nå fått ny jobb som rektor ved University of Salford. Det er ikke kjent hvorfor hun sa opp, men den nederlandske 66-åringen skal ha vært kontroversiell, og blant annet ha uttalt at hun ønsket å avskaffe tradisjonelle forelesninger i UH-sektoren.

  • «Gutter til helsefag» blir nasjonalt prosjekt

    Joar Hystad

    Ved UiT Norges arktiske universitet har det de siste to årene blitt jobbet ekstra med å rekruttere flere gutter til å velge helsefagutdanninger.

    Pilotprosjektet har hatt navnet «Gutter til helsefag», og har sitt utspring i et oppdrag som UiT fikk fra Barne-, ungdoms- og familiedirektoratet (Bufdir) tilbake i 2022.

    Før helgen la kultur- og likestillingsminister Lubna Jaffera (Ap) frem regjeringens nye likestillingsstrategi, og der kom det fram at «Gutter til helsefag» nå skal bli et nasjonalt og flerårig prosjekt, skriver iTromsø.

  • Gjennomførte sitt største arrangement noensinne

    Joar Hystad

    I helgen var 1700 internasjonale studenter, vitenskapelige ansatte og bedriftspartnere samlet i Bergen da Norges Handelshøyskole (NHH) arrangerte «CEMS annual events og graduation».

    CEMS-skoler kapret blant annet to av de seks topplasseringene på Financial Times’ ferske rangering over de beste handelshøyskolene i Europa. Under CEMS-paraplyen tilbys to grader som kan kombineres med et masterprogram ved den enkelte skole.

    Lørdag ble samlingen rundet av med en høytidelig avslutningsseremoni for nesten 600 masterstudenter i Grieghallen, skriver NHH i en pressemelding.

    Akademisk direktør ved NHH, Jan I. Haaland, uttaler at det er stort å få være vertskap for samlingen i Bergen.

    — Dette har gitt oss en mulighet til å ønske CEMS-kolleger og kandidater fra hele verden velkommen til NHH og Bergen, og å vise frem hva vi har å tilby, både som skole og som by, sier Haaland.

    Det er i 2024 23 år siden sist tilsvarende arrangement ble arrangert av og ved NHH. Årets arrangement er det største som er blitt arrangert ved NHH noensinne.

    Lørdag var det full fest i Grieghallen i Bergen.

Nyeste artikler

Mest lest

Powered by Labrador CMS