ELTE-rettssaka: Forventar dom innan tre veker

Ein time på overtid var advokatane i dag ferdige med to dagar lange prosedyrer i søksmålssaka mellom studentane frå Eötvös Loránd University (ELTE) i Ungarn og den norske stat.

Retten har høyrt partforklaringar frå tre av dei 163 psykologistudentane som har saksøkt staten. I tillegg har totalt 13 vitne forklart seg. Vitna har vore alt frå dekanar i Noreg og Ungarn, til professorar i psykologi, rettleiarar for ELTE-studentar, representantar frå Psykologiforbundet og Norsk psykologforeining.

Ein dom er venta innan tre veker, opplyste dommar Sven Olav Solberg før retten vart heva.

Det har vore ei rettssak med mykje følelsar involvert. Tre av dei 163 som er omfatta av gruppesøksmålet heldt partsforklaringar der dei snakka om forvirring, fortviling og usikkerheit.

— Vi har høyrt sterke historier om unge menneske som har investert betydeleg med tid og ressursar i dette utdanningsløpet og som har blitt gjenstand for denne praksisendringa, og vore svært usikre sidan, sa saksøkarane sin advokat Per Andreas Bjørgan i starten av si prosedyre tirsdag.

I tillegg til dei 163, så er det fleire som framleis ikkje er uteksaminerte frå ELTE enno, det er pårørande og andre som saka røyrer ved.

Det har tidvis også vore høg temperatur, både under vitneforklaringane og under prosedyrene dei siste dagane.

Les også:

Steile frontar kring kvalifikasjonane til Ungarn-studentane i retten

Om saksøkarane får medhald, kan saka truleg skape presedens for liknande saker, ifølgje saksøkarane sin advokat, Per Andreas Bjørgan.

Saksøkt

Årsaka til at dei 163 studentane endte opp med å saksøke staten var på bakgrunn av ei praksisendring Helsedirektoratet gjorde i 2016.

I 13 år før saksøkarane vart uteksaminerte, så har studentar med master i klinisk- og helsepsykologi frå ELTE-universitetet fått innvilga lisens i Noreg. Dei har jobba i eitt til to år under rettleiing på lisens, for deretter å bli autoriserte psykologar.

I 2016, basert på nye opplysningar frå ungarske styresmakter som tilsa at ELTE-kandidatane ikkje var utdanna til det same yrket som ein norsk psykolog, endra Helsedirektoratet praksis. Sidan har dei uteksaminerte studentane fått avslag på sine søknader om både lisens og autorisasjon.

Målet til saksøkarane er å få retten til å slå fast at avslagsvedtaka er ugyldige. Staten står på sitt og hevdar dei er gyldige.

Tvisten

Hovudspørsmålet retten skal ta stilling til lyder difor slik, ifølgje rettsboka:

«Har saksøkarane krav på å bli autoriserte som «psykolog» i Noreg etter fullført masterutdanning i psykologi ved ELTE-universitetet i Ungarn jf. helsepersonellova § 48a bokstav b) jf. yrkeskvalifikasjonsdirektivet artikkel 13 nr. 2. Eventuelt etter kompenserande tiltak jf. yrkeskvalifikasjonsdirektivet artikkel 14.»

Forståinga av helsepersonellova, men kanskje spesielt EU-direktivet om yrkeskvalifikasjonar, som Noreg er forplikta til å følgje gjennom EØS-avtalen, står sentralt i tvistesaka.

Den store juridiske tvisten dreier seg om saksøkarane er utdanna til det same yrket som ein norsk profesjonsutdanna psykolog. Og med det same yrket, meiner dei at ferdigutdanna i Ungarn og i Noreg skal kunne utføre dei same arbeidsoppgåvene, som er utgreiing, diagnostisering og behandling av pasientar.

Partane sine hovudargument

Advokatane til saksøkarane hevder at dei 163 saksøkarane er utdanna til det same yrket og at ein difor, ut i frå føresegner i yrkeskvalifikasjonsdirektivet, kan treffe eventuelle kompenserande tiltak, dersom saksøkarane har mindre manglar i utdanning eller kvalifikasjonar.

Saksøkarane har bachelor og ei mastergrad, altså ei fem-årig utdanning, medan norske profesjonsutdanna psykologar har ei seks-årig utdanning. Partane er samde om at ELTE-kandidatane har manglande praksis.

Les også:

ELTE-student i retten: — Eg har aldri blitt vurdert ikkje skikka til å jobbe som psykolog

Difor meiner saksøkarsida at eit naturleg kompenserande tiltak er å vende tilbake til gammal praksis, å gi saksøkarane rett på lisens og dermed rettleia praksis i eitt år, før dei kan søke om autorisasjon.

Staten meiner på si side at ELTE-kandidatane ikkje er utdanna til det same yrket, fordi dei ikkje har rett til å yte helsehjelp sjølvstendig før etter eit vidareutdanningsløp.

Regjeringsadvokatane hevdar ELTE-kandidatane har så store manglar, som i tillegg til praksis også dreier seg kurs og studiepoeng i klinisk teori og ferdigheitstrening, at dei ikkje lét seg reparere med eitt års rettleia praksis på lisens. Difor er avslaga gyldige.

Spørsmål som partane er usamde om er mellom andre: På kva grunnlag skal ein samanlikne kandidatane frå Ungarn og i Noreg? Kva skal ein anerkjenne og ikkje på tvers av EU og EØS? Kor sjølvstendig arbeider ein nyutdanna psykolog i Noreg, kontra ein nyutdanna psykolog i Ungarn? Ikkje minst: Kven har rett i sine tolkingar av direktiv og lovverk?

Dette er blant spørsmåla dommar Solberg vil svare på gjennom sin dom om ei tre vekers tid.