Regjeringa dominert av juristar og statsvitarar

Statsvitskap, statsvitskap, statsvitskap: Juss og juss. Men òg eit par litt meir eksotiske innslag som ein kjøtskjerar, ein treningsinstruktør og ein som mellom anna har studert vin- og brennevinslære.

På Høyden har gått gjennom CV-ane til alle statsrådar og statssekretærar. Informasjonen redaksjonen har gått ut i frå er den kandidatane har lagt ut om seg sjølv på regjeringen.no. For kandidatar der det har mangla informasjon, har vanlege nettsøk vorte nytta.

To utan høgare utdanning

— Lista over den einskilde statsråd sine fagfelt er enorm, så ein kan ikkje forventa at dei skal ha oversikt over alt. Fagkompetansen ligg hos embetsverket, og statsrådane må kunne kvila på denne.

Det seier Jan Erling Klausen, førsteamanuensis ved Institutt for statsvitenskap ved Universitetet i Oslo.

— Samstundes, dersom ein har ein statsråd heilt utan kvalifikasjonar, vil denne kunne ha problem med å matcha embetsverket. Mykje politikk er i tillegg kunnskapsintensiv, seier han vidare.

Oppteljinga viser at alle Høgre sine ti statsrådar har høgare utdanning, halvparten på masternivå. Venstre har to statsrådar med avslutta lågare grad og ein med mastergrad, medan Frp har ein med mastergrad og fire med lågare grad. To av statsrådane, Jon Georg Dale og Per Sandberg, har fagbrev.

Sandberg har i tillegg oppgitt å mellom anna ha fagkurs i papirproduksjon, ernæringslære og vin og brennevinslære.

Totalt har nitti prosent av statsrådane og 93 prosent av statssekretærane høgare utdanning. Halvparten av statssekretærane har utdanning på minst masternivå.

Kva bakgrunn bør ein statsråd ha?

— Det viktigaste for ein statsråd er vel å ha solid politisk røynsle, til dømes frå Stortinget. Det er fleire døme på at statsrådar utan politisk erfaring kan få problem. Utdanningsbakgrunn kan også vera viktig, men ofte står ein overfor avveging mellom ulike omsyn, for eksempel til kjønn, geografi og alder, skriv Per Lægreid, professor ved Institutt for administrasjon og organisasjonsvitskap ved Universitetet i Bergen (UiB), i ein epost til På Høyden.

Også Anne Lise Fimreite, professor ved Institutt for samanliknande politikk ved UiB, peikar på den politiske røynsla.

— Det er to ulike syn her, skal ein representera folket, eller skal ein vera velkvalifisert? Representasjon inntil ei viss grad, som kjønn, alder, geografi og utdanning, er viktig. Men det er ingen politiske lettvektarar som vert ministrar, seier Fimreite.

Ho legg til:

— Trygve Bratteli skal ha sagt at det var to roller han kunne ha i regjeringa: Finansminister eller vaktmeister. Kompetansen ein treng som politikar og som tilsett i embetsverket er heilt ulik.

For mange broilarar?

Ser ein på kva utdanning statsrådane og statssekretærane har, er det nokre fag som skil seg ut: Samfunnsfag, særleg statsvitskap, juss og økonomi. Blant statssekretærane er det mange som har lang høgare utdanning, og to av dei, Bjørn Haugstad og Aase Marthe Horrigo (begge Høgre), har doktorgrad. Tre av Frp sine statssekretærar har vidaregåande skule som høgste oppnådde utdanning.

Per Lægreid peikar på at statssekretærane ofte er yngre enn statsrådane og difor i større grad har høgare utdanning.

— Dersom statsråden har lite formell utdanning, bør ein då syta føre at statssekretæren har det?

— Det kan vera eit omsyn å ta, men òg omsynet til spesiell fagkunnskap innanfor eit av områda som departementet har ansvaret for kan vera viktig, seier Lægreid.

— Det handlar om å finna dei sjeldne kandidatane som både har politisk kunnskap og god kompetanse, seier Klausen.

Han peikar på at mange politikarar er temmeleg like.

— Nokre meiner at det kanskje er litt for mange høgt utdanna broilarar. Før var det fleire statsrådar som hadde røynsle frå arbeidslivet, no er politikarsjiktet dominert av Blindern. Nokre kunne likt å ha med nokre statsrådar som ikkje var fagbroilarar, men då kjem dilemmaet med at ein treng ein viss kompetanse, seier førsteamanuensen.

Få naturvitarar

Rune Karlsen er forskar I ved Institutt for samfunnsforsking. Han peikar på at det ikkje er så vanleg å snakka om representativitet og bakgrunn når ein snakkar om regjering som når ein snakkar om parlament.

— Statsrådar vert tradisjonelt valt på to måtar. Anten har dei gått partivegen, og gjerne vore stortingsrepresentantar. Det er den vanlegaste måten. Men ein har òg hatt nokre statsrådar som kjem frå utsida og truleg er valt fordi dei har ein ekspertise, som Viktor Normann og Åse Kleveland, seier Karlsen.

Han peikar òg på at det kan vera eit problem at mange politikarar vert for like, og at ein får ein politisk elite som i lita grad har arbeidserfaring frå andre område.

— I tidlegare Arbeiderparti-regjeringar hadde ein fleire statsrådar utan høgare utdanning. Ein tenkte at politikarskulen sette ein i stand til å vera ein god minister.

— Mange av dei som no er statsrådar og statssekretærar har studert anten juss, økonomi eller statsvitskap. Vel ein desse faga for å vera politikar? Eller er det menneske med denne fagbakgrunnen som vert valt?

— Dersom ein er politisk interessert er det ikkje unaturleg at ein vel slike fag heller ein til dømes eit naturvitskapeleg fag. Men det er ikkje nødvendigvis slik at ei mastergrad i statsvitskap vil hjelpa ein til å få ein politisk karriere, seier Karlsen.

Han seier at dersom ein ser til USA, finn ein at svært mange kongressmedlemmer er juristar.

— Der er det nærast ein naudsynt inngangsbillett. Slik er det ikkje her.

Ser ein på kva institusjonar statsrådane og statssekretærane har bakgrunn frå, er det flest som har studert ved UiO og BI. Men òg UiB, UiT, NHH og andre institusjonar er representert.

— Med den regjeringa me har no er det ikkje så overraskande at statsrådane har bakgrunn frå BI og UiO. Det er vel ikkje akkurat distriktsopprøret som pregar samansetjinga, seier Lægreid.

Ektefeller

Fleire av statssekretærane har etternamn ein kjenner frå før. Line Miriam Sandberg, som er gift med Per Sandberg, er statssekretær for eldre- og folkehelseminister Åse Michelsen.

Sandberg er utdanna interiørkonsulent frå vidaregåande skule. Ingvil Smines Tybring-Gjedde har eit anna kjent Frp-namn. Ho er statssekretær for olje- og energiminister Terje Søviknes, og har utdanning frå BI.

— Kor lurt er det å tilsetja ektefeller?

— Det er vel noko statsministeren og partileiarane bør tenkje nøye gjennom. Både korleis det fungerer innad i regjeringa, og korleis det verkar utad. Det kan gi inntrykk av veldig små nettverk og skapa mistru i nokre velgjargrupper. Samstundes er det slik at det er mange i dei politiske partia som kjenner kvarandre godt, så det er ulike personlege relasjoner her, ikkje berre ekteskap. Dette er noko leiarane må vera merksame på, seier Karlsen.

— Eg synest det er uklokt å utnemna nokon ektefelle til å vera med i same kollegium, seier Fimreite.

— Å velja Sandberg si kone vert dermed problematisk, men sidan Christian Tybring-Gjedde ikkje er med i regjeringa, er det greitt å utnemna hans kone.

Fimreite peikar på at habilitetsreglane i forvaltningslova seier at ektefeller er utanfor, medan venner er innanfor i dei fleste tilfelle.

— Denne lova gjeld ikkje for politikarar. Men å unngå for nære relasjonar tenkjer eg nesten trumfar kjønn og geografi, sjølv i eit lite land som Noreg.