Doktorgrads­redaktøren

Moralen, appellen, eller kanskje lovnaden, er projisert frå taket og ned på det heildekkande golvteppet tett på kaffimaskinane i hjartet av redaksjonen: «Rydd koppen, nå toppen». Redaksjonane er ikkje heilt som dei ein gong var – og det er heller ikkje redaktørane.

De var likevel ikkje kaffikoppane som førte Frøy Gudbrandsen til topps i Bergens Tidende.

FAKTA

Doktorgrad i dagspressa

Frøy Gudbrandsen disputerte for doktorgraden ved Universitetet i Bergen i 2012. Ho er etter det Khrono har funne ut ein av to sjefredaktørar med doktorgrad i norsk dagspresse.

Den andre er Jan Magne Stensrud i Drangdelsposten, som disputerte ved Universitetet i Agder i mars 2019.

Den første sjefredaktøren med doktorgrad i norsk presse var Rolf Thommessen som gjekk av som redaktør i Tidens Tegn i 1938.

Det finst nokre få med den høgaste akademiske graden i norsk presse. I tillegg til Frøy Gudbrandsen arbeider også kommentatoren Hans K. Mjelva i Bergens Tidende.

Ein annan er Sigurd Allern, som har ei fortid som sjefredaktør i Klassekampen, men graden kom etterpå.

Aftenposten har hatt Knut Olav Åmås, som var debatt- og kulturredaktør, Anne Hafstad og Gunnar Magnus. Førsteamanuensis ved Universitetet i Agder, Jon P. Knudsen, var i ei tid politisk redaktør i Fædrelandsvennen.

Det var det doktorgraden som gjorde.

Eller var det Noregs kongesoger?

— For meg er det i alle fall ein kjempefordel med ein tung akademisk bakgrunn. Eg har skrive mykje om feltet eg jobba med på doktorgraden, og det har vore lett å få gode kjelder, eg opplever at dei har stolt på meg, seier Gudbrandsen.

Det finst nokre få med den aller høgaste akademiske graden i norsk presse. Frøy Gudbrandsen var, så langt Khrono hadde funne ut, den første og einaste sjefredaktøren i norsk dagspresse med doktorgrad sidan 1938.

Men då hadde vi ikkje sett redaktør i Drangedalsposten, Jan Magne Stensrud, som disputerte i mars.

— Det er godt å vite at vi er minst to, seier Gudbrandsen.

Kunnskap skal styre

Om det var eit moment under jobbintervjuet? Gudbrandsen må tenke seg om over kaffikoppen. I alle fall ikkje eit stort nok moment til at ho hugsar det klart.

Avhandlinga frå Institutt for samanliknande politikk ved Universitetet i Bergen handla om immigrasjon: Explaining Scandinavian Immigration Policy 1985-2010. Ein del av det ho sette seg føre å forklare, var korleis media dekte feltet innvandring og immigrasjon. Ho fann at «pressen ikke har spilt en sentral rolle i utviklingen av verken norsk eller svensk familieinnvandringspolitikk».

Kanskje ville ei ny avhandling funne ein annan tendens, etter at Gudbrandsen tok pennen og kunnskapen sin med til redaksjonen. Eit par år etter at ho kom i hus, var ho til dømes sterkt delaktig i sakene om «Asylbarna», som vart løna med SKUP-diplom, ei av dei gjeve utmerkingane for norske journalistar.

Det har «ikke gjort noe» at ho har doktorgraden, seier sjefredaktøren, og det let som ei underdriving – som eit karakteristisk vestlandsk understatement, men med klart drammenspreg. Det er ikkje skarre-r som har gjort Gudbrandsen til Bergens Tidendes 19. sjefredaktør og den andre kvinna sidan starten i 1868.

Sånn omtrent ein gong i året brusar ho med doktorgradsfjørene.

Doktorgradskortet

— Ein gong i året dreg eg doktorgradskortet. Det hender eg møter nokon eg opplever at tenker eg er ein inkompetent journalist. Då seier eg: «Du har rett, eg har doktorgrad i statsvitskap, ikkje i ditt felt, så derfor må du forklare dette for meg». Av og til er det innmari herleg å slå i bordet med, seier Gudbrandsen.

Ei sak er at denne fordomsfulle «nokon» ho av og til møter oftast er ein mann. Ei anna er at det er svært tenkeleg at det er ein akademikar.

— At du ikkje har peiling, det er den vanlegaste fordommen blant akademikarar mot journalistar. Men eg eg har heile tida samarbeidd godt med forskarar i rolla mi som journalist, seier Gudbrandsen.

Ho meiner mange i den akademiske leiren ikkje forstår det journalistiske handverket – ein tenker at det å skrive ei sak kan kven som helst gjere.

— Og omvendt – kva er det som får journalistane til å klage på akademikarane?

— At dei er arrogante og røyndomsfjerne.

— Og det er dei ikkje?

— Nei … jo. Det hender. Men den viktigaste grunnen til at det kan skjere seg er nok at journalistar og forskarar arbeider i ulikt tempo og med ulike fristar.

Det er ei kjensgjerning at mange journalistar saknar mannen som alltid tok telefonen, Frank Aarebrot. BTs ferske sjefredaktør, som har hatt Aarebrot som kollega på instituttet, er ikkje noko unnatak.

— Aarebrot burde vere eit formidlingsideal for alle. Han snakka med folk, var ikkje belærande, fekk folk til å skjøne det han sa og kjenne at dei lærte noko. Det første møtet mellom forskaren og journalisten kan vere ubehageleg, men det er ikkje nødvendigvis på grunn av journalisten. Forskarar bør generelt ta grep om eiga formidling, seier Gudbrandsen.

Ein professor på eit institutt med ein truleg over gjennomsnittet vilje til å kome journalistar i møte, det kunne ha vore Frøy Gudbrandsen i dag.

Folkeskule vs. ph.d.

— Eg likte meg godt på universitetet, og planen var å fortsetje. Medan eg venta på disputasen, fekk eg eit tre månaders vikariat på det som den gong var Rokkansenteret (no Norce, red.merkn.). Eg var i gang med søke på ei post.doc.-stilling.

Utan å bruse med noko eller trekke noko kort av noko slag – Gudbrandsen trur det er rom for å ta betre vare på forskartalenta i akademia. Ingen fortalte henne at ho kunne ha ei framtid der. Vikariatet på Rokkansenteret varte berre i tre månader.

I BT den sommaren, etter at ho disputerte i juni 2012, dukka det opp ein annonse som frista med arbeid som kommentator i eit heilt år. Våren etter lyste avisa ut ei fast stilling.

Så gjekk det, som det heiter, slag i slag.

To år etter forsvinn forgjengaren Frank Rossavik til Aftenposten. Gudbrandsen rykker opp og blir politisk redaktør. Fire år etter gir sjefredaktøren seg. Gudbrandsen rykker opp og blir sjefredaktør.

Det er ein lynkarriere som utspelar seg.

I denne samanhengen er Frøy Gudbrandsen er ein slags bakvendt Harald Stanghelle. Den tidlegare politiske redaktøren og sjefredaktøren Stanghelle har folkeskulen. Deretter gjekk han gradene, men han tok ingen. Først 20 år etter han sette seg på redaktørkrakken i Vaksdal-posten vart han sjefredaktør i Dagbladet.

— Kanskje hadde også Stanghelle tatt doktorgrad om han vart fødd ein generasjon seinare, seier Gudbrandsen.

Høgare utdanning har ikkje alltid vore hard valuta i redaksjonane. Høgare utdanning har like gjerne blitt sett på med skepsis som anerkjenning. Men det var kanskje før.

— Dette har eg ikkje merka noko til, seier Gudbrandsen.

Kanskje er Gudbrandsen også den einaste norske sjefredaktøren som har fått Snorres kongesoger i konfirmasjonspresang frå foreldra sine.

Unge Nynorsk-Høgre

Ho voks opp i Drammen under konvensjonelle familieforhold, med ein far som var ingeniør og økonom og ei spesialpedagogmor, og ein veslebror som seinare også tok høgare utdanning i Bergen.

Så kjem dette med Snorre inn i bildet.

Mor hennar hadde tatt «norrønlinja» på landsgymnaset i Bø i Telemark. Det sette såpass sterke spor at Frøy vart heitande Frøy, i norrøn mytologi barn av Njord, som i familien Gudbrandsen i Drammen vart namnet på Frøys bror, rett nok med å, Njård, og med mellomnamnet Håkon. Det førte også til at begge fekk Snorres kongesoger i konfirmasjonspresang frå foreldra.

Gudbrandsen følgde opp med å melde seg inn i Norsk målungdom, truleg ein minoritet i Drammen – men og i Unge Høgre.

— Du er kanskje det akademikarar ville kalle ein anomali?

— Jeg veit ikke, seier Gudbrandsen. – Eg er kanskje ikkje så lett å plassere.

Køen tettar seg til framfor kaffimaskinen.

— Kor har du pulten din?

— Eg har ingen, seier Gudbrandsen.

— Ein astrofysikar, kanskje?

Det er fleire år sidan sjefredaktøren hadde eige kontor, for ikkje seie skrivebord. Ikkje alle elskar free seating, men opne landskap er mindre kontroversielt i media enn i akademia. Gudbrandsen inviterer gjerne fleire med doktorgrad inn i sitt univers, inn til ein moderne redaksjon med kaffikoppar og projiserte bodskap frå taket.

— Men det er ikkje sikkert vi treng ein til frå samanliknande politikk, seier Gudbrandsen.

Dei som følgjer godt med vil ha registrert at fire av fire politiske redaktørar dei siste 20 åra har hatt bakgrunn frå Institutt for samanliknande politikk: I tillegg til avtroppande politisk redaktør Gudbrandsen, tok Trine Eilertsen (nyleg utnemnd til sjefredaktør i Aftenposten) og avdøde Sjur Holsen begge hovudfag. Den fjerde, Frank Rossavik, har «berre» grunnfag.

— Kanskje vi heller skulle hatt ein astrofysikar neste gong? funderer Gudbrandsen.

Ho må ta seg av nokre telefonar og sortere ein eskalerande e-postkasse. Ho har ikkje hatt tid til å heilt setje seg inn i kva det er ho har tatt på seg. Snart er det jul.

— Då skal eg kjenne skikkeleg etter.