Bokseamanuensis

Bodø (Khrono): Førsteamanuensis Anne Tjønndal hamrar laus, ein sekk dinglar hjelpelaust frå taket i ein bunker under det gamle posthuset i Bodø sentrum, i høgtalarane er Beyoncé litt crazy right now.

Medlemmene i Bodø bokseklubb er på trening, og dei ser ut som ein stor familie. Eit par tenåringar skuggeboksar rutinert, men uferdig mot spegelen. Ein drosjesjåfør har akkurat levert sjuåringen, no dansar han rundt som ein sommarfugl. Det viktigaste er å delta, og det ser ut til å vere ei vinnaroppskrift. Tjuetre noregsmeistrar er det blitt, og altså, ein førsteamanuensis, som også er noregsmeister.

Tjønndal var sjølv tenåring då ho kom over ein annonse for bokseklubben i lokalavisa.

Som medlem i Akademiet for yngre forskarar, tilhøyrer ho den komande generasjonen toppforskarar. Ho er 32, blir truleg professor før ho er 40. Ho er ei slik Nord universitet, eit universitet i puberteten, treng for å markere seg.

Mangt kan føre til ei forskarkarriere.

Hadde det ikkje vore for ein våpensystemteknikar frå Tønsberg. Hadde det ikkje vore for ein professor frå Ørsta, og hadde det ikkje vore for ein tømrarmeister med tolmod på kjøkkenet, hadde Tjønndal kanskje aldri blitt forskar.

Først, då ho var liten, skulle ho bli frisør. Deretter kroppsøvingslærar.

Det vanskelege

I staden er ho blitt idrettssosiolog, for tida med utsikt frå heimekontoret i 12. etasje i noko av det næraste Bodø kjem ein skyskrapar. Her søker ho innsikt om sosiale forhold med samfunnsvitskapelege briller.

Særleg er det hennar eigen idrett ho interesserer seg for, og spesielt dei kvinnelege utøvarane.

På fritida, i den grad jobb og fritid er distinkte kategoriar, trenar ho seks dagar i veka og skjøttar vervet som visepresident i Norges bokseforbund og som styreleiar i Bodø idrettsråd.

— Kva er det vanskelegaste med å forske?

— Alt ...

Ho serverer kaffi på koronaavstand, ho har ein eldre far å ta særskilt smittevernomsyn til: Tømrarmeisteren med tolmod på kjøkkenet. Ho har gjort unna dagens møte, dagens joggetur, som ho no for tida unner seg å starte først klokka sju om morgonen.

Det er eit par timar seinare enn før, det kjem vi tilbake til.

— Og det vanskelegaste med boksing?

— Taktikk og strategi. Å trene seg opp til å sjå alle dei ulike scenarioa i ein kamp. Er motstandaren venstrehendt? Boksar ho infight (boksing tett opp til motstandaren, red.merkn.). Brukar ho skitne triks? Kort sagt, korleis avvæpne situasjonen i sekundet det skjer.

— Men det er endå vanskelegare å vere forskar?

— Ja.

— Så kva skal til for å bli ein god forskar?

— Ein må akseptere at nokre ting er vanskelege, bruke tid på å lære det som er nødvendig. Ein må vere villig til å legge ned arbeidet og den tida det tar.

På publikasjonslista står slikt som ‘Will God condemn me because I love boxing?’ Narratives of young female immigrant Muslim boxers in Norway.

— Artikkelen begynte med eit forskaropphald i Brussel. Eg måtte jo bokse, så klart, og fann ein klubb i Molenbeek.

Molenbeek er ein innvandrardominert bydel med nær 80 prosent muslimar.

Tjønndal kom i prat med kvinnene, boksarane, muslimane. Det gjorde henne nysgjerrig, ho vil vite meir om korleis livet kan vere for denne gruppa, kvinnelege muslimar som boksar. Ho fekk kontakt med to muslimske jenter i Noreg, gjorde mange og lange intervju, og samla eit forskingsmateriale, livshistorier frå ei usynleg sone i det norske samfunnet. Planen er å følgje opp dette arbeidet internasjonalt.

Motforteljinga

— Det er eit sterkt materiale, og det kan lesast på to måtar. Du kan lese det som «herregud for eit tøft liv, å stå i spagaten mellom idretten og den religiøse og sosiale forankringa, i konflikt mellom familie og trenarar». Eller du kan lese det som ei forteljing om kor mykje idrett kan bety for eit menneske, seier Tjønndal.

Den eine av kvinnene fortel om korleis ho bryt med familien for å kunne satse på idretten. Trenaren hjelper henne med bustad og jobb, slik at ho kan bokse. Men tvilen nagar henne medan ho må manøvrere sosialt og emosjonelt mellom to marginaliserte posisjonar og identitetar.

— Eg tenker på artikkelen som ei motforteljing til dei etablerte stemmene som seier at idrett alltid er bra og inkluderande. Det kan den vere, som i mitt tilfelle, men slik er det ikkje alltid. Idrett er også eit sosialt rom der det kan føregå ekskludering og mobbing, seier Tjønndal.

Eit kampfly jagar over himmelen, lyden av Bodø.

Ei sak er å vere kvinne i forskingverda, som ikkje alltid har vore det enklaste. Ei anna sak er å vere kvinne i ein mannsdominert kampsport som boksing, som først kom på det olympiske kartet i 2012, hundre og åtte år etter mennene. Det største stridsemnet i det internasjonale bokseforbundet i forkant av OL var om boksarane måtte påtvingast å bokse i skjørt eller ikkje. Striden enda med at det blei valfritt, men i visse land, som Polen, kan du fortsatt gløyme ei landslagskarriere i boksing om du stiller i shorts.

— Og dette er ikkje syttitalet, det er no! Det gir eit bilde av kor langt vi har igjen, seier Tjønndal.

Noreg og Norden skil seg ut, også i bokseidretten. Ein av fire medlemmer i bokseforbundet er i dag kvinner. Då Tjønndal var på trenarkurs på Malta i 2015, ho og ei lagvenninne, var dei dei einaste kvinnene. Ho ville ikkje ha reist dit åleine.

— Ingenting av det vi sa betydde noko. Det var ein reality check om korleis det står til utanfor trygge Skandinavia. Vi er jo eit foregangsland på likestilling. Men heilt fram til tidleg på 2000-talet var det trenarar i Noreg som ikkje ville ta inn jenter. Eg kunne fort ha blitt møtt av ein som hadde bede meg pelle meg heim den gongen eg begynte, seier Tjønndal.

Men det gjorde ikkje trenaren i Bodø, våpensystemteknikaren frå Tønsberg.

Timinga

Trenaren var Jan Myhre, som hadde kome opp til nordlandsbyen for å jobbe på flybasen til Forsvaret. Midt på 1980-talet var han med å stifte Bodø bokseklubb. 16 år etterpå tok han imot 16-åringen Anne Tjønndal. Då hadde det alt vore jenter i klubben i mange år.

— Eg kjem frå ein sportsglad familie, eg spelte handball og fotball, det vanlege. Eg ante ikkje at et fanst ein bokseklubb i byen, men då annonsen i avisa dukka opp, tenkte eg og to venninner at det ville vere spennande å prøve.

— Då eg kom inn der ... æ ville bærre boks!

Deretter gjekk det, for å seie det med sjargong, slag, i slag,

Tjønndal var flink på skulen. Då ho begynte på høgskulen, var målet å bli kroppsøvingslærar — og halde fram med å bokse. Men eit fag på studiet, idrettsvitskap, interesserte henne så sterkt at ho sette lærarplanen på pause og reiste til Trondheim for å ta master.

No er det på tide å nemne professoren frå Ørsta, Jorid Hovden.

— Eg kallar henne mi akademiske mamma. Ho underviste i idrettsosiologi, og forelesingane hennar var heilt fantastiske.

Tjønndal kjente seg igjen, personleg, i forelesingane om sosial ulikskap, makt og kjønn i idretten. Ho er i tillegg typen som får eit kick av statistikk, og interesserte seg frå første stund for samfunnsvitskapelege forskingsmetodar.

Då var det ein ting å gjere, å lese flettene av seg for å få gode nok karakterar til å komme seg på ein doktorgrad. Etter eit intenst år blei masteroppgåva til, ein kvalitativ og kvantitativ studie av trenarroller og kjønn i boksing, under rettleiing av professor Hovden ved NTNU. Deretter fekk Tjønndal jobb som vitskapeleg assistent. Napp på stipendiatstilling fekk ho på Nord universitet, litt overraskande, for i programmet ho søkte handla det om innovasjon. Det var nærast eit framandord i Tjønndals vokabular. Men med sin vri på det, ei undersøking av korleis nye arbeidsmåtar kan styrke sosial inkludering i idretten, gav ho seg i kast med doktorgraden i 2015.

Det var eigentleg forferdeleg dårleg timing.

Hadde det ikkje vore for faren, tømrarmeisteren med tolmod på kjøkkenet.

Talentet

— Eg boksa i konkurransar på ei tid då nivået var veldig høgt, og det var mange i 60 kg-klassen der eg boksa. Eg hadde ein del NM bak meg, hadde blitt slått ut i semifinalen, nådde ein finale, men …

— Du ville bli best?

— Ja, eg ville i alle fall prøve. Eg ville gi det eit år. Dersom eg ikkje klarte det, kunne eg i alle fall vite at eg hadde prøvd.

Eit nytt jagarfly kryssar Bodø skyline. Tjønndal smiler.

— Det var kanskje ikkje det mest strategiske eg kunne ha funne på, med tanke på at eg starta på doktorgraden samstundes.

— Korleis såg ein vanleg dag ut det året, i 2016?

— Opp å springe i fem, seks-tida. Springe ein time, kanskje litt hoppetau, skuggeboksing. Så jobb. Deretter køyre ut til flybasen og trene med Jan, eller gå til treningssenteret for å trene styrke. Så tilbake på jobb. Ete middag hos pappa, eg hadde aldri tid til å lage middag sjølv. Deretter meir trening. Heim. Sove. På an igjen.

— Eit skikkeleg toppidrettsopplegg, der altså?

— Ja, berre at det ikkje var tid til å restituere. Eg var også på mange treningsleirar og turneringar det året, eg måtte kombinere. Mange gonger har eg sete på flyplassar med PC i fanget, mørbanka med blåveis.

— Hjernen treng jo også energi, korleis klarte du å halde koken?

— For meg er boksinga eit frirom, det er ein arena der eg kan skru av tankar, der berre det som er der og då hender. Men som i alle vektklasseidrettar, når du må vege inn, gå på diett, gå på minimum av kaloriar og samstundes har fullt opp med trening, og jobb … Æ trur ikkje det hadd gådd uten han pappa.

Det var det ho takka faren for på disputasfesten, for alle middagane.

— Han har alltid vore støtteapparat. Eg får fortsatt mykje god mat og omsorg hos han.

— Ekstremsport og ekstremforsking, kor er parallellane?

— Ein må ville nok. Bruke tid på det som er vanskeleg, det ein ikkje er god til. Dessutan må ein tore å ta sjansar, hoppe uti det og stå i det. Det er skummelt å sende frå seg ein forskingsartikkel du har jobba lenge med, eller ein søknad til eit prosjekt, og skulle stole på at det er bra nok. Der er det ein parallell til å stå ved trappa og sjå opp i ringen, og skulle tore og gå opp. Eg trur at dersom det er noko eg har talent for, så er det å bestemme meg for noko, og så jobbe for det.

Faren, trenaren, idrettsprofessoren, alle har vore avgjerande, men det er ikkje nok.

Kvar einaste boksekamp fyller henne med skrekk.

Grunnen

For lekfolk kan det vere på sin plass med ei presisering. Bildet mange har av boksing er den profesjonelle. Muhammed Ali. George Foreman. Mike Tyson. Og i dei seinare åra, Cecilia Brækhus. Tjønndal meiner proffboksing bør vere lovleg, frå 1981 til 2014 var det forbod i Noreg.

— Prinsipielt må det vere lov å gjere det ein vil med sin eigen kropp. Men proffboksing er ikkje noko eg er så interessert i, det er sport og show, men ikkje på den måten olympisk boksing er det. Det er tynne hanskar og mykje blod, proffboksing er eigentleg ein heilt annan idrett enn amatørboksing.

Tjønndal er samstundes ikkje tvil om at fleire kvinner i proffboksinga har bana veg for kvinnelege boksarar generelt. Ein av pionerane i den kvinnelege proffboksinga er dottera til Muhammed Ali, Laila Ali. Brækhus har betydd mykje for kvinneboksinga i Noreg generelt, meiner Tjønndal. Men trudde du Brækhus var det første norske, kvinnelege proffboksaren? Då har du ikkje høyrt om Helga Risøy frå Onøya på Helgeland som boksa proff i Las Vegas på 1990-talet.

I Noreg er Anne Tjønndal heller ikkje heilt åleine om kombinasjonen boksekarriere og doktorgrad. Ingrid Egner, ein av Tjønndals tidlegare motstandarar i ringen, har både ph.d. i fysiologi og ein haug med nasjonale og internasjonale titlar i beltet. Ho har også snust på proffboksing.

Men boksing er ikkje ein idrett å bli gammal i, særleg ikkje for ein akademikar. Det er trass alt hovudet ein skal leve av, resten av livet, professorlivet.

— Toppidrett er ikkje sunt, uansett. Men nokon har behov for å å søke meir spenning enn andre, seier Tjønndal.

Det er kanskje fordi ho blir redd at ho boksar.

— Eg er livredd før kvar kamp. Får ikkje sove, klarer ikkje ete. Kvar gong eg står ved trappa og ser opp på bokseringen tenker eg: «Kvifor?» Kvifor gjer eg dette?». Eg veit jo at det beste utfallet for motstandaren er at eg blir svimeslått. Blir du ikkje redd av det, er det noko gale med deg. Men å då faktisk klare å gjere det, likevel, det er noko med det.

Ho har brukt dette, at ho klarer dette, for å meistre andre utfordrande situasjonar i livet — det blir uansett ikkje skumlare enn det å stå der og sjå opp på bokseringen før kamp.

Endå ein gong lyden av jagarfly over «skyskraparen».

Det er på tide å jobbe litt. Ikkje mindre enn tre bøker har Tjønndal på beddingen, alle planlagt publisert i 2021.

Og snart er det trening.

Flyten

Part two, it's so crazy right now.

I høgtalaren får Beyoncé selskap av Jay-Z, før dei begge blir kutta tvert av.

— Hei!!!

Trenaren, våpensystemteknikaren frå Tønsberg som har halde Bodø bokseklubb i gang sidan 9. mars 1986, er ikkje fornøgd, dette er ikkje eit seminar.

— Hvor i all verden er e' blitt a' flyten? Få i gang fotarbeidet! Kom igjen! Boks!

Og familien, Bodø bokseklubb, boksar, gir alt, det er skjerpings, det er ein runde igjen. Klubben har 23 NM-titlar, men det kunne ha vore 28, seier trenaren, hadde ein ikkje mista hovudet på slutten. Den siste runden er alltid den viktigaste, den skal alltid vere det beste du nokon gong har gjort.

— Sånn, ja! Bra!

Sjuåringen veks nokre centimeter.

Verdas viktigaste minutt i bunkeren under det gamle posthuset i Bodø sentrum. Boksetrenar Myhres metode er prenta inn i førsteamanuensis Tjønndal.

— Det er slik eg tenker, den neste teksten eller den neste artikkelen skal alltid bli betre, det skal alltid bli det beste eg har gjort.

Hadde det ikkje vore for det, hadde ho ikkje vore forskar.

— Dessutan tenker eg at eg vil bidra til å gjere ein bitte liten del av verda bitte litt betre. Det må vere eit grunnprinsipp i all samfunnsforsking. Kva skal elles vere poenget?